هزينه يابي کيفيت - قسمت دوم
2- طبقه بندي كارشناسان، هزينه هاي كيفيت را در چهار گروه اصلي قرار ميدهند. اين گروه بندي در مقايسه با ساير گروهبنديهاي رايج، از پذيرش و مقبوليت بيشتري برخوردار است. اين چهارگروه عبارتند از: الف - هزينه هاي شكست دروني (درون سازماني) ب – هزينه هاي شكست بروني ج – هزينه هاي ارزيابي كيفيت د – هزينه هاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري كيفيت هر يك از اين گروههاي اصلي نيز زير مجموعه هايي دارند.
الف : هزينه هاي شكست دروني (درون سازماني) اين هزينه ها شامل ايرادهايي است كه در مراحل مختلف پيش از تحويل محصول به مشتري بروز ميكنند و سازمان به روشهاي مختلف از قبيل بازرسي و آزمايش توسط كاركنان واحد كنترل كيفيت خود يا بازرسان خارجي به اين عيوب پي ميبرد و به حذف آنها اقدام ميكند.
الف : هزينه هاي شكست دروني (درون سازماني) اين هزينه ها شامل ايرادهايي است كه در مراحل مختلف پيش از تحويل محصول به مشتري بروز ميكنند و سازمان به روشهاي مختلف از قبيل بازرسي و آزمايش توسط كاركنان واحد كنترل كيفيت خود يا بازرسان خارجي به اين عيوب پي ميبرد و به حذف آنها اقدام ميكند.
زير گروههاي تشكيل دهنده اين گروه عبارتند از: 1ـ هزينه هاي دورريز يا اسقاطي : محصولات و اقلامي كه به علت عدم انطباق با مشخصههاي مهندسي تعريف شده، قابليت ارائه به مشتريان و يا استفاده در كاربردهاي ديگر را نداشته باشند، به عنوان دورريز يا اسقاط درنظرگرفته ميشوند. مانند تغيير شكل ورقهاي فولادي به علت بالا بودن دماي كوره هاي لعاب . 2ـ هزينه هاي تعمير و دوباره كاري محصولات توليدي شركت: محصولاتي كه در داخل شركت ساخته ميشوند و به دليل مطابقت نداشتن با مشخصه هاي مورد نياز، قابل استفاده نيستند، در برخي موارد با تكرار برخي فعاليتهاي اصلاحي يا انجام فعاليتهاي تعميراتي قابل استفاده ميشوند كه هزينه اين گونه فعاليتها بايد از فعاليتهاي توليدي تفكيك و در سرفصل هزينه هاي كيفيت منظور شود. اصلاح سوختگي رنگ بدنه خودروها، رگلاژ كردن درهاي خودرو و … مثالهاي اين نوع هزينه ها هستند. 3ـ هزينه هاي تحليل شكست: هزينه هاي مربوط به بررسي و تحليل كارشناسي علل بروز ايراد در محصول و چاره انديشي در خصوص راه حلهاي رفع و جلوگيري از تكرار آنها در اين زير گروه قرار ميگيرند. كليه هزينه هاي مربوط به گروه هاي مهندسي، R&D و مشاوران و جلسات متعددي كه با حضور مديران و كارشناسان ارشد به منظور رفع علت وقوع ضايعات تشكيل ميشود، در اين گروه از هزينه ها جاي ميگيرند. 4ـ تعمير واصلاح اقلام معيوب دريافتي: شامل هزينه هاي مربوط به آماده سازي اقلام دريافتي از تامينكنندگان مواد مورد استفاده كه به علت عدم رعايت مشخصههاي درخواستي از طرف تامينكننده، به شكل فعلي قابليت به كارگيري و استفاده را ندارند و بايد تعمير يا اصلاح شوند. (قطعات دريافتي از شركتهاي طراحي ومهندسي و يا ديگر ساپلايرها). 5ـ هزينه هاي ناشي از نگهداري نامناسب مواد اوليه : هزينه هاي ناشي از مناسب نبودن نحوه انبارش كه به صدمه ديدن اقلام مصرفي فاسد?منجر ميشود، در اين گروه قرار ميگيرند. مثالهايي از اين دست عبارتند از : فاسد شدن رنگ و مواد شيميايي به دليل گرماي محل?شدن لاستيك در زير نور آفتاب افت كيفي روغنها به? زنگ زدگي فولاد در مجاورت رطوبت و يا ريزش باران ?نگهداري از بين رفتن محصولات كشاورزي در كارخانه هاي?دليل نفوذ آب و يا اتمام تاريخ مصرف مواد غذايي كليه مواردي كه شرايط محيطي و جوي بر كيفيت آنها تاثير ميگذارد، در اين سرفصل گنجانده ميشود. 6ـ هزينه هاي آزمايش مجدد اقلام اصلاح شده : در صورتي كه محصولي تعمير و اصلاح شود يا دوباره كاري روي آن صورت گيرد، نيازمند بازرسي و آزمايش به منظور كسب اطمينان از قرار گرفتن در حدود تلرانس قابل قبول است. هزينه هاي آزمايشهاي مربوط بايد از بازرسي و آزمايشهايي كه در شرايط عادي توليد انجام ميشوند، تفكيك و به طور جداگانه محاسبه شود، مانند رنگ بدنه خودروهايي كه پس از پوليش كردن دوباره تست ميشوند. 7ـ هزينه درجه بندي كيفيت محصولات زير سطح قابل قبول : هزينه ناشي از فروش محصولات با قيمتي پايينتر، به دليل مطابقت نداشتن مشخصه هاي آنها با محصولات استاندارد در اين زيرگروه قرار ميگيرد. اگر به هر دليل محصولات توليد شده در سطوح كيفيت درجه دو يا پايينتر ارزيابي شوند، با قيمت كمتر به فروش خواهند رسيد كه اين كاهش درآمد را نيز ميتوان به عنوان هزينه هاي كيفيت محاسبه كرد.
ب - هزينه هاي شكست بروني (برون سازماني) اين گروه، هزينه هايي را دربرميگيرد كه پس از دريافت محصول توسط مشتري ايجاد ميشوند و تا پيش از به كارگيري محصول توسط مشتري، مشخص و كشف نشدهاند. عناصر اين گروه از هزينه ها عبارتند از: 1ـ هزينه هاي ضمانت: اين زيرگروه دربرگيرنده هزينه هاي گارانتي شامل هزينه هاي تعويض، تعمير ويا جايگزيني محصولات، حمل ونقل و نصب مجدد است. 2ـ هزينه هاي برگشت محصول توسط مشتري و شكايات مشتريان: هزينه هاي فعاليتهايي كه براي پاسخگويي به مشتريان شاكي و جلب رضايت آنها از سوي شركت تقبل ميشود، شامل هزينه هاي تماسهاس تلفني، نفر ـ ساعت مورد نياز براي تكميل فرمهاي نظرخواهي از مشتريان و پروژه هاي صداي مشتري و در بعضي موارد پرداخت خسارت به مشتريان. 3ـ هزينه هاي اصلاح محصولات دردست مشتريان: هزينه هاي تعويض، تعمير يا جايگزيني محصولات معيوبي كه شركت براي رفع ايرادهايشان به تعويض و اصلاح اقدام ميكند . در سالهاي اخير بسياري از كارخانه هاي خودروساز نقص فني موجود در خودروهاي فروخته شده خود را به اطلاع خريداران محصول مورد نظر ميرسانند و به تعويض و اصلاح نقص فني به صورت رايگان اقدام ميكنند. چنين عملياتي هزينه هاي نيروي انساني، قطعات جايگزين و … را در بر خواهد داشت.
ج - هزينه هاي ارزيابي اين هزينه ها براي تعيين مطابقت يا عدم مطابقت مشخصه هاي محصول با ويژگيهاي كيفي مورد نظر صرف ميشوند. برخي از زير گروه هاي اين گروه عبارتند از:
1ـ هزينه هاي ارزيابي پيمانكاران فرعي : پيمانكاران فرعي تامين كنندگان مواد و قطعات، خدمات و محصولات مورد استفاده شركت بايد پيش از خريد مورد ارزيابي قرار گيرند و از توانايي و قابليت آنها در برآورده كردن نيازهاي شركت اطمينان حاصل شود. همچنين هنگام ارائه محصول موردنظر و در حين مصرف نيز بايد هزينه هاي بررسي كارشناسي شركت عرضه كننده و سيستمهاي آن، جمع آوري اطلاعات بازخورد مجموعه هاي مصرفي و تحليل آنها در اين زير گروه محاسبه شود.
2ـ هزينه بازرسي و آزمايش وروديها : اين زيرگروه شامل هزينه هاي مربوط به بازرسي و آزمايش مواد اوليه خريداري شده در هنگام ورود به شركت، اعزام كارشناس به محل تامين كنندگان كالاها و مواد يا استفاده از خدمات بازرسي شركتهاي شخص ثالث بازرسي كننده در محل تامين كنندگان كالاست. كليه هزينه هاي نيروي كار، تجهيزات، مواد مصرف شده براي آزمايش و تستهاي مخرب به منظوركنترل اقلام ورودي به شركت در اين گروه دسته بندي ميشود.
3ـ بازرسي و آزمايش حين فرايند : شامل هزينه فعاليتهاي بازرسي و آزمايش مجموعه ها و قطعات حين فرايند براي كسب اطمينان از صحت و دقت فرايندهاي انجام شده بر روي آنهاست. اين هزينه ها شامل هزينه نيروي كار كنترل كيفيت، تجهيزات و مواد مورد نياز براي آزمايش و همچنين هزينه هاي خدمات مشاورهاي براي بازرسي و آزمايش اقلام حين توليد ميشود.
4ـ بازرسي و آزمايش محصول نهايي : هزينه بازرسي و آزمايش كه بر روي محصول نهايي و به منظور تعيين پذيرش يا عدم پذيرش كالاي نهايي توليد شده و مشخص كردن قابليت ارائه محصول به مشتري انجام ميشود، شامل هزينه هاي نيروي كار، تجهيزات و مواد است. در صورتي كه كالاي آماده شده براي ارسال به مشـتري، بيش از حد قابل قبول اقلام معيوب داشته باشد بايد مورد بازرسي صد در صد قرار گيرد و اقلام معيـوب آن تا رسيدن به حد قابل قبول جداسازي شود. هزينه اين بازرسي اضافه بايد مشخص و در حسابها تفكيك شود. هزينه هاي بازرسي محصول نهايي به ندرت صفر ميشوند زيرا به منظور جلوگيري از هزينه هاي بيشتر بايد كه محصولات نهايي مورد بازرسي قرار گيرند اما افزايش ميزان اشكالات باعث ميشود عمق بازرسيها بيشتر شود و هزينه هاي بازرسي محصول روند صعودي پيدا كند.
5ـ هزينه هاي ايجاد و مميزي سيستمهاي كيفيت : شامل هزينه هاي فعاليتهاي مميزي در مورد محصول كه به منظور كسب اطمينان از صحت بازرسي و آزمونها و كنترل انجام صحيح فرايند و مطابقت و يا رديابي مشخصه هاي محصول توسط بازرسان داخلي شركت يا بازرسان خارجي انجام ميشود. اين مميزي ها ميتواند در مورد محصولات ورودي، نيمه ساخته يا محصول نهايي صورت گيرد. (مميزي ISO، اندازه گيري شاخص هاي NPMS، مميزي EFQM و مميزي ديگرسيستمهاي كيفيت)
6ـ هزينه هاي كنترل تجهيزات بازرسي و اندازه گيري: اين گروه از هزينه ها شامل هزينه هاي مربوط به كنترل تجهيزات بازرسي و اندازهگيري و حفظ آنها در شرايط مطلوب است؛ به گونه اي كه بتوان به مقادير اندازه گيري شده توسط اين دستگاهها اعتماد كرد. عمده اين هزينه ها دربرگيرنده تدارك تجهيزات مناسب و كاليبراسيون آنهاست.
7ـ بررسي كيفيت موجودي انبارها : در صورتي كه اقلام سالم خريداري شده مدت زمان طولاني و يا در شرايط نامناسب در انبارها نگهداري شوند، ممكن است كيفيت مواد افت كند؛ بنابراين موجودي انبارها در دورههاي مختلف احتمالاً مورد ارزيابي قرار ميگيرد. در حقيقت هزينه هاي مربوط به بررسي كيفيت موجوديهايي كه در انبار شركت نگهداري ميشوند، به منظور كسب اطمينان از حفظ كيفيت مورد نياز براي استفاده از آنها در توليد محصولات يا انجام بازرسي و آزمونهاست. هزينه انبارگرداني براي حسابرسي شركت نبايد در اين سرفصل لحاظ شود.
د - هزينه هاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري كيفيت شامل هزينه فعاليتهايي كه براي جلوگيري از بروز ايرادها وخرابيها در محصولات صرف ميشوند. صرف اين هزينه ها باعث كاهش خرابي و ايراد در محصول توليدي در مراحل مختلف ـ از ورود محصولات به شركت تا تحويل محصول نهايي ـ ميشود. اصليترين زيرگروههاي موجود در اين گروه عبارتند از: 1ـ هزينه هاي طرح ريزي كيفيت: شامل هزينه فعاليتهايي كه به منظور تهيه طرحهاي كيفيت براي توليد محصولات مختلف، تهيه طرحهاي جامع كيفيت در شركت، سيستم اطلاعاتي كيفيت، تست قابليت برآورده كردن نيازها و… صورت ميگيرد. همچنين هزينه هاي تهيه، تكثير و توزيع دستورالعملها، رويه ها وجزوهها و مستندات مربوط به نحوه پياده كردن طرحهاي تهيه شده نيز در همين گروه لحاظ ميشود. 2ـ هزينه هاي آموزش : هزينه هاي جمع آوري نيازهاي آموزشي، برنامه ريزي، آماده سازي و اجراي دورههاي آموزشي مورد نياز به منظور حفظ يا ارتقاي سطح كيفيت محصولات توليدي شركت در اين زير گروه قرار ميگيرند. اين آموزشها ميتوانند آموزشهاي تخصصي چگونگي انجام كار يا آموزشهاي مرتبط با مفاهيم عمومي كيفيت باشند. همچنين هزينه هاي خريد كتب و نشريات تخصصي، تهيه و تكثير جزوه هاي آموزشي، شركت در سمينارها، اياب و ذهاب و اقامت كارشناسان در داخل و خارج از كشور و كليه هزينه هاي آموزش در اين سر فصل قابل دسته بندي هستند. زيرا آموزش به منظور جلوگيري از حوادث در حين كار، كاهش خرابيها، دوباره كاريها و بهبود كيفيت در شركت صورت ميپذيرد. 3ـ هزينه هاي طراحي و كنترل فرايند: هزينه فعاليتهاي مرتبط با بررسي قابليتها و تواناييهاي فرايند و بازرسيهايي كه در خط توليد شكل ميگيرند و همچنين فعاليتهايي كه به منظور كسب اطمينان از صحت انجام كارها در فرايند توليد انجام ميشوند، در اين گروه قرار دارند. اين فعاليتها به منظور پاسخگويي به چنين پرسشهايي صورت ميگيرند: وجود كدام يك از ايسـتگاههاي كنترل كيفي منطقي است؟ ايا تعداد ايسـتـگاههاي كنـترل كيفي كافي است؟ روشهاي مناسبتري براي كنترل كيفي وجود ندارد؟ استفاده از ابزارها و تجهيزات جديد توجيه كافي دارد؟ ايا استفاده از حسگرها (سنسورها) ميتواند به كاهش هزينه هاي كيفيت كمك كند و يا كيفيت را افزايش دهد؟ 4ـ هزينه هاي گزارشدهي: گزارش دهي كيفيت، وضعيت كيفي محصول و نمرات منفي محصولات، گزارش مربوط به نتايج نظرسنجي از مشتريان، گزارشهاي فعاليتهاي بازرسي و آزمايش و ديگر گزارشهاي مورد نياز مديران مياني و ارشد شركت، در بر گيرنده هزينه هايي است كه بايد در اين زير گروه قرار گيرند.در اين زمينه جداي هزينه نفر – ساعت، بايد هزينه هاي اداري مربوط را نيز در نظر گرفت. نكته قابل توجه در مورد گروه بندي فوق و زير گروههاي مربوط، آن است كه بسياري از اين زيرگروهها در حالت عادي در سر فصل حسابداري يا اصلا ديده نشده اند يا به صورت مستقل وجود ندارند كه تشخيص اين حسابها يكي از اهداف اصلي سيستم حسابداري كيفيت است. به عنوان مثال، زير گروه بازرسي و آزمون مجدد كه از اجزاي گروه هزينه هاي شكست داخلي است، معمولا در سر فصلهاي حسابداري وجود ندارد و حسابداران به بازرسي و آزمونهاي مجدد مانند بازرسي و آزمون اوليه نگاه ميكنند و تفاوتي بين اين دو قائل نيستند. اين موضوع نياز به تغييير در سيستم حسابداري شركتها را براي تطبيق با تعاريف هزينه هاي كيفيت و فراهم آمدن امكان جمع آوري اطلاعات هزينه هاي كيفيت گوشزد ميكند.
3 – تطبيق هزينه هاي كيفيت با سيستم حسابداري شركت با توجه به سر فصلهاي هزينه يابي كيفيت و شرايط موجود در شركت، هزينه هاي كيفيت را به سه روش زير محاسبه ميكنيم : 1- بعضي از هزينه هاي كيفيت در سر فصـلهاي حـسـابداري شركت وجود دارند كه مبلغ مانده اين حسابها جزو هزينه هاي كيفيت لحاظ ميشود. 2- آن دسته از هزينه هاي كيفيت كه در صورت حساب كل شركت ديده نميشوند اما ميتوان آنها را در حسابهاي معين يا تفصيلي شركت مشاهده كرد. 3 - هزينه هايي كه در سرفصل حسـابهاي كل، معين و تفصيلي ديده نميشوند و يا با عنوان ديگري محاسبه ميشوند كه براي محاسبه هزينه هاي كيفيت بايد اين سر فصلها به وجود ايند.
4 - ترازنامه هزينه يابي كيفيت ترازنامه كيفيت نشانگر محاسبه هزينه هاي كيفيت به صورت ريالي است و ارتباط بين هزينه هاي كيفيت را آشكار ميكند. با مقايسه ترازنامه كيفيت براي چند سال ميتوان موثر بودن سيستم هزينه يابي كيفيت در شركت را استدلال كرد. افزايش هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري، كاهش هزينه هاي شكست دروني و بروني را به همراه خواهد داشت و عكس اين قضيه نيز صادق است. بر اين اساس، هزينه هاي شكست دروني و بروني در سمت راست ترازنامه كيفيت وهزينه هاي ارزيابي و پيشگيري در سمت چپ محاسبه ميشود. با توجه به بالا بودن هزينه هاي شكست دروني و بروني نسبت به هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري، براي تراز كردن ترازنامه بايد تفاوت مبلغ هزينه هاي شكست دروني و بروني و هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري را با عنوان هزينه هاي كيفي قابل كنترل به وقوع پيوسته نشان داد كه كاهش اين هزينه ها در بلند مدت را بايد اثربخش بودن سيستم هزينه يابي كيفيت تلقي كرد. پس از تهيه ترازنامه كيفيت، مبلغ ريالي هزينه شكست بروني بسيار حائز اهميت است. مشكلاتي كه پس از تحويل محصول بروز ميكند، تا حدود قابل توجهي بيانگر ناكارآمد بودن و ضعف روشهاي كنترل كيفيت است كه اين عامل را ميتوان از طريق پيگيري و افزايش بودجه هزينه پيشگيري طرحريزي كيفيت، و هزينه طراحي و كنترل فرايند بازرسي و هزينه گزارشدهي بهبود بخشيد. توجه به دلايل شكست بروني ميتواند بيانگر مواردي باشد كه احتمالاً از ديد كارشناسان شركت دور مانده است؛ از اين رو ميتوان از گزارشهاي مربوط به منظور بهبود فرايند طراحي كيفيت استفاده كرد.
ب - هزينه هاي شكست بروني (برون سازماني) اين گروه، هزينه هايي را دربرميگيرد كه پس از دريافت محصول توسط مشتري ايجاد ميشوند و تا پيش از به كارگيري محصول توسط مشتري، مشخص و كشف نشدهاند. عناصر اين گروه از هزينه ها عبارتند از: 1ـ هزينه هاي ضمانت: اين زيرگروه دربرگيرنده هزينه هاي گارانتي شامل هزينه هاي تعويض، تعمير ويا جايگزيني محصولات، حمل ونقل و نصب مجدد است. 2ـ هزينه هاي برگشت محصول توسط مشتري و شكايات مشتريان: هزينه هاي فعاليتهايي كه براي پاسخگويي به مشتريان شاكي و جلب رضايت آنها از سوي شركت تقبل ميشود، شامل هزينه هاي تماسهاس تلفني، نفر ـ ساعت مورد نياز براي تكميل فرمهاي نظرخواهي از مشتريان و پروژه هاي صداي مشتري و در بعضي موارد پرداخت خسارت به مشتريان. 3ـ هزينه هاي اصلاح محصولات دردست مشتريان: هزينه هاي تعويض، تعمير يا جايگزيني محصولات معيوبي كه شركت براي رفع ايرادهايشان به تعويض و اصلاح اقدام ميكند . در سالهاي اخير بسياري از كارخانه هاي خودروساز نقص فني موجود در خودروهاي فروخته شده خود را به اطلاع خريداران محصول مورد نظر ميرسانند و به تعويض و اصلاح نقص فني به صورت رايگان اقدام ميكنند. چنين عملياتي هزينه هاي نيروي انساني، قطعات جايگزين و … را در بر خواهد داشت.
ج - هزينه هاي ارزيابي اين هزينه ها براي تعيين مطابقت يا عدم مطابقت مشخصه هاي محصول با ويژگيهاي كيفي مورد نظر صرف ميشوند. برخي از زير گروه هاي اين گروه عبارتند از:
1ـ هزينه هاي ارزيابي پيمانكاران فرعي : پيمانكاران فرعي تامين كنندگان مواد و قطعات، خدمات و محصولات مورد استفاده شركت بايد پيش از خريد مورد ارزيابي قرار گيرند و از توانايي و قابليت آنها در برآورده كردن نيازهاي شركت اطمينان حاصل شود. همچنين هنگام ارائه محصول موردنظر و در حين مصرف نيز بايد هزينه هاي بررسي كارشناسي شركت عرضه كننده و سيستمهاي آن، جمع آوري اطلاعات بازخورد مجموعه هاي مصرفي و تحليل آنها در اين زير گروه محاسبه شود.
2ـ هزينه بازرسي و آزمايش وروديها : اين زيرگروه شامل هزينه هاي مربوط به بازرسي و آزمايش مواد اوليه خريداري شده در هنگام ورود به شركت، اعزام كارشناس به محل تامين كنندگان كالاها و مواد يا استفاده از خدمات بازرسي شركتهاي شخص ثالث بازرسي كننده در محل تامين كنندگان كالاست. كليه هزينه هاي نيروي كار، تجهيزات، مواد مصرف شده براي آزمايش و تستهاي مخرب به منظوركنترل اقلام ورودي به شركت در اين گروه دسته بندي ميشود.
3ـ بازرسي و آزمايش حين فرايند : شامل هزينه فعاليتهاي بازرسي و آزمايش مجموعه ها و قطعات حين فرايند براي كسب اطمينان از صحت و دقت فرايندهاي انجام شده بر روي آنهاست. اين هزينه ها شامل هزينه نيروي كار كنترل كيفيت، تجهيزات و مواد مورد نياز براي آزمايش و همچنين هزينه هاي خدمات مشاورهاي براي بازرسي و آزمايش اقلام حين توليد ميشود.
4ـ بازرسي و آزمايش محصول نهايي : هزينه بازرسي و آزمايش كه بر روي محصول نهايي و به منظور تعيين پذيرش يا عدم پذيرش كالاي نهايي توليد شده و مشخص كردن قابليت ارائه محصول به مشتري انجام ميشود، شامل هزينه هاي نيروي كار، تجهيزات و مواد است. در صورتي كه كالاي آماده شده براي ارسال به مشـتري، بيش از حد قابل قبول اقلام معيوب داشته باشد بايد مورد بازرسي صد در صد قرار گيرد و اقلام معيـوب آن تا رسيدن به حد قابل قبول جداسازي شود. هزينه اين بازرسي اضافه بايد مشخص و در حسابها تفكيك شود. هزينه هاي بازرسي محصول نهايي به ندرت صفر ميشوند زيرا به منظور جلوگيري از هزينه هاي بيشتر بايد كه محصولات نهايي مورد بازرسي قرار گيرند اما افزايش ميزان اشكالات باعث ميشود عمق بازرسيها بيشتر شود و هزينه هاي بازرسي محصول روند صعودي پيدا كند.
5ـ هزينه هاي ايجاد و مميزي سيستمهاي كيفيت : شامل هزينه هاي فعاليتهاي مميزي در مورد محصول كه به منظور كسب اطمينان از صحت بازرسي و آزمونها و كنترل انجام صحيح فرايند و مطابقت و يا رديابي مشخصه هاي محصول توسط بازرسان داخلي شركت يا بازرسان خارجي انجام ميشود. اين مميزي ها ميتواند در مورد محصولات ورودي، نيمه ساخته يا محصول نهايي صورت گيرد. (مميزي ISO، اندازه گيري شاخص هاي NPMS، مميزي EFQM و مميزي ديگرسيستمهاي كيفيت)
6ـ هزينه هاي كنترل تجهيزات بازرسي و اندازه گيري: اين گروه از هزينه ها شامل هزينه هاي مربوط به كنترل تجهيزات بازرسي و اندازهگيري و حفظ آنها در شرايط مطلوب است؛ به گونه اي كه بتوان به مقادير اندازه گيري شده توسط اين دستگاهها اعتماد كرد. عمده اين هزينه ها دربرگيرنده تدارك تجهيزات مناسب و كاليبراسيون آنهاست.
7ـ بررسي كيفيت موجودي انبارها : در صورتي كه اقلام سالم خريداري شده مدت زمان طولاني و يا در شرايط نامناسب در انبارها نگهداري شوند، ممكن است كيفيت مواد افت كند؛ بنابراين موجودي انبارها در دورههاي مختلف احتمالاً مورد ارزيابي قرار ميگيرد. در حقيقت هزينه هاي مربوط به بررسي كيفيت موجوديهايي كه در انبار شركت نگهداري ميشوند، به منظور كسب اطمينان از حفظ كيفيت مورد نياز براي استفاده از آنها در توليد محصولات يا انجام بازرسي و آزمونهاست. هزينه انبارگرداني براي حسابرسي شركت نبايد در اين سرفصل لحاظ شود.
د - هزينه هاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري كيفيت شامل هزينه فعاليتهايي كه براي جلوگيري از بروز ايرادها وخرابيها در محصولات صرف ميشوند. صرف اين هزينه ها باعث كاهش خرابي و ايراد در محصول توليدي در مراحل مختلف ـ از ورود محصولات به شركت تا تحويل محصول نهايي ـ ميشود. اصليترين زيرگروههاي موجود در اين گروه عبارتند از: 1ـ هزينه هاي طرح ريزي كيفيت: شامل هزينه فعاليتهايي كه به منظور تهيه طرحهاي كيفيت براي توليد محصولات مختلف، تهيه طرحهاي جامع كيفيت در شركت، سيستم اطلاعاتي كيفيت، تست قابليت برآورده كردن نيازها و… صورت ميگيرد. همچنين هزينه هاي تهيه، تكثير و توزيع دستورالعملها، رويه ها وجزوهها و مستندات مربوط به نحوه پياده كردن طرحهاي تهيه شده نيز در همين گروه لحاظ ميشود. 2ـ هزينه هاي آموزش : هزينه هاي جمع آوري نيازهاي آموزشي، برنامه ريزي، آماده سازي و اجراي دورههاي آموزشي مورد نياز به منظور حفظ يا ارتقاي سطح كيفيت محصولات توليدي شركت در اين زير گروه قرار ميگيرند. اين آموزشها ميتوانند آموزشهاي تخصصي چگونگي انجام كار يا آموزشهاي مرتبط با مفاهيم عمومي كيفيت باشند. همچنين هزينه هاي خريد كتب و نشريات تخصصي، تهيه و تكثير جزوه هاي آموزشي، شركت در سمينارها، اياب و ذهاب و اقامت كارشناسان در داخل و خارج از كشور و كليه هزينه هاي آموزش در اين سر فصل قابل دسته بندي هستند. زيرا آموزش به منظور جلوگيري از حوادث در حين كار، كاهش خرابيها، دوباره كاريها و بهبود كيفيت در شركت صورت ميپذيرد. 3ـ هزينه هاي طراحي و كنترل فرايند: هزينه فعاليتهاي مرتبط با بررسي قابليتها و تواناييهاي فرايند و بازرسيهايي كه در خط توليد شكل ميگيرند و همچنين فعاليتهايي كه به منظور كسب اطمينان از صحت انجام كارها در فرايند توليد انجام ميشوند، در اين گروه قرار دارند. اين فعاليتها به منظور پاسخگويي به چنين پرسشهايي صورت ميگيرند: وجود كدام يك از ايسـتگاههاي كنترل كيفي منطقي است؟ ايا تعداد ايسـتـگاههاي كنـترل كيفي كافي است؟ روشهاي مناسبتري براي كنترل كيفي وجود ندارد؟ استفاده از ابزارها و تجهيزات جديد توجيه كافي دارد؟ ايا استفاده از حسگرها (سنسورها) ميتواند به كاهش هزينه هاي كيفيت كمك كند و يا كيفيت را افزايش دهد؟ 4ـ هزينه هاي گزارشدهي: گزارش دهي كيفيت، وضعيت كيفي محصول و نمرات منفي محصولات، گزارش مربوط به نتايج نظرسنجي از مشتريان، گزارشهاي فعاليتهاي بازرسي و آزمايش و ديگر گزارشهاي مورد نياز مديران مياني و ارشد شركت، در بر گيرنده هزينه هايي است كه بايد در اين زير گروه قرار گيرند.در اين زمينه جداي هزينه نفر – ساعت، بايد هزينه هاي اداري مربوط را نيز در نظر گرفت. نكته قابل توجه در مورد گروه بندي فوق و زير گروههاي مربوط، آن است كه بسياري از اين زيرگروهها در حالت عادي در سر فصل حسابداري يا اصلا ديده نشده اند يا به صورت مستقل وجود ندارند كه تشخيص اين حسابها يكي از اهداف اصلي سيستم حسابداري كيفيت است. به عنوان مثال، زير گروه بازرسي و آزمون مجدد كه از اجزاي گروه هزينه هاي شكست داخلي است، معمولا در سر فصلهاي حسابداري وجود ندارد و حسابداران به بازرسي و آزمونهاي مجدد مانند بازرسي و آزمون اوليه نگاه ميكنند و تفاوتي بين اين دو قائل نيستند. اين موضوع نياز به تغييير در سيستم حسابداري شركتها را براي تطبيق با تعاريف هزينه هاي كيفيت و فراهم آمدن امكان جمع آوري اطلاعات هزينه هاي كيفيت گوشزد ميكند.
3 – تطبيق هزينه هاي كيفيت با سيستم حسابداري شركت با توجه به سر فصلهاي هزينه يابي كيفيت و شرايط موجود در شركت، هزينه هاي كيفيت را به سه روش زير محاسبه ميكنيم : 1- بعضي از هزينه هاي كيفيت در سر فصـلهاي حـسـابداري شركت وجود دارند كه مبلغ مانده اين حسابها جزو هزينه هاي كيفيت لحاظ ميشود. 2- آن دسته از هزينه هاي كيفيت كه در صورت حساب كل شركت ديده نميشوند اما ميتوان آنها را در حسابهاي معين يا تفصيلي شركت مشاهده كرد. 3 - هزينه هايي كه در سرفصل حسـابهاي كل، معين و تفصيلي ديده نميشوند و يا با عنوان ديگري محاسبه ميشوند كه براي محاسبه هزينه هاي كيفيت بايد اين سر فصلها به وجود ايند.
4 - ترازنامه هزينه يابي كيفيت ترازنامه كيفيت نشانگر محاسبه هزينه هاي كيفيت به صورت ريالي است و ارتباط بين هزينه هاي كيفيت را آشكار ميكند. با مقايسه ترازنامه كيفيت براي چند سال ميتوان موثر بودن سيستم هزينه يابي كيفيت در شركت را استدلال كرد. افزايش هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري، كاهش هزينه هاي شكست دروني و بروني را به همراه خواهد داشت و عكس اين قضيه نيز صادق است. بر اين اساس، هزينه هاي شكست دروني و بروني در سمت راست ترازنامه كيفيت وهزينه هاي ارزيابي و پيشگيري در سمت چپ محاسبه ميشود. با توجه به بالا بودن هزينه هاي شكست دروني و بروني نسبت به هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري، براي تراز كردن ترازنامه بايد تفاوت مبلغ هزينه هاي شكست دروني و بروني و هزينه هاي ارزيابي و پيشگيري را با عنوان هزينه هاي كيفي قابل كنترل به وقوع پيوسته نشان داد كه كاهش اين هزينه ها در بلند مدت را بايد اثربخش بودن سيستم هزينه يابي كيفيت تلقي كرد. پس از تهيه ترازنامه كيفيت، مبلغ ريالي هزينه شكست بروني بسيار حائز اهميت است. مشكلاتي كه پس از تحويل محصول بروز ميكند، تا حدود قابل توجهي بيانگر ناكارآمد بودن و ضعف روشهاي كنترل كيفيت است كه اين عامل را ميتوان از طريق پيگيري و افزايش بودجه هزينه پيشگيري طرحريزي كيفيت، و هزينه طراحي و كنترل فرايند بازرسي و هزينه گزارشدهي بهبود بخشيد. توجه به دلايل شكست بروني ميتواند بيانگر مواردي باشد كه احتمالاً از ديد كارشناسان شركت دور مانده است؛ از اين رو ميتوان از گزارشهاي مربوط به منظور بهبود فرايند طراحي كيفيت استفاده كرد.
+ نوشته شده در پنجشنبه بیست و نهم اردیبهشت ۱۳۹۰ ساعت 23:44 توسط فرح زاد
|